Τουρκική ηγεμονία Vs Τουρκοκυπριακές αντιστάσεις

Τον Φεβρουάριο του 2012, ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας είχε δηλώσει ότι «για να μπορέσει η ΤΔΒΚ να κάνει οικονομικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να αλλάξει την κρατική της λειτουργία με τρόπο που οι πολιτικές αποφάσεις να λαμβάνονται από ένα κέντρο, χωρίς να μπορούν οι κατώτερες βαθμίδες να την απορρίψουν». Οι συγκεκριμένες αναφορές του Νταβούτογλου, παραπέμπουν ευθέως σε μια συνολική επανεκτίμηση της ύπαρξης, του τρόπου λειτουργίας και των στόχων που υπηρετούν οι παράνομες δομές στα κατεχόμενα. Με λίγα λόγια στις αναφορές αυτές κρύβεται ο πυρήνας της προσπάθειας για έναν ολοκληρωτικό νεοφιλελεύθερο μετασχηματισμό των κατεχομένων.

Αυτός ο μετασχηματισμός δεν έχει ως στόχο την ανατροπή του βαθύτερου χαρακτήρα των δομών που έχουν οικοδομηθεί στα κατεχόμενα, αλλά την αλλαγή της λειτουργίας τους με τρόπο που να υπηρετείται η υπόθεση της δημιουργίας μιας εντελώς νέας πολιτικό-ιδεολογικής τάξης πραγμάτων. Μια τέτοια αλλαγή χαρακτηρίζεται: 1. από το περαιτέρω άνοιγμα της οικονομίας των κατεχομένων προς το τουρκικό κεφάλαιο, 2. από την ρύθμιση της πολιτικής δομής με τρόπο που να προσαρμόζεται σε αυτούς τους νέους οικονομικούς κανόνες, 3. από την «δημιουργία» των πολιτικών πρωταγωνιστών που θα είναι οι φορείς της αλλαγής η οποία επιδιώκεται. Τα γνωστά τρίχρονα οικονομικά πρωτόκολλα είναι το εργαλείο υλοποίησης των προαναφερθέντων στόχων. Τα συγκεκριμένα πρωτόκολλα δεν πρέπει να γίνονται κατανοητά μόνο ως έγγραφα με κάποιες «τεχνικές οδηγίες», αλλά ως περιεκτικά και ολοκληρωμένα πολιτικά προγράμματα νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης.

Παράλληλα θα πρέπει να σημειωθεί, ότι λόγω και της υφιστάμενης σχέσης κατεχομένων-Τουρκίας, η εξαγωγή αυτού του μοντέλου εκσυγχρονισμού φέρει μαζί της στην Κύπρο, τα κεντρικά χαρακτηριστικά της συνταγής που ακολούθησε το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στην Τουρκία. Δηλαδή το συνδυασμό του νεοφιλελευθερισμού με το σημερινό τουρκικό πολιτικό Ισλάμ. Επομένως πέραν από το περιεχόμενο της πολιτικής που εκφράζουν τα πρωτόκολλα και των συνεπειών που έχουν για ολόκληρο τον Κυπριακό λαό, είναι σημαντικό να αποκωδικοποιηθεί και η προσπάθεια νομιμοποίησης της συγκεκριμένης πολιτικής ανάμεσα στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα.

Στο πρώτο επίπεδο των συνεπειών γίνεται άμεσα αντιληπτή η περιθωριοποίηση της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά. Όμως στο δεύτερο επίπεδο της νομιμοποίησης, παρατηρείται μια έντονη προσπάθεια ιδεολογικο-πολιτικής ηγεμονίας εκ μέρους της τουρκικής κυβέρνησης. Η επιδίωξη ηγεμονίας όμως δεν γίνεται μόνο μέσα από την επιβολή του ισχυρού προς τον αδύνατο, αλλά και μέσα από την απόσπαση της συναίνεσης του αδύνατου. Δηλαδή μέσα από τη δημιουργία τέτοιων πολιτικών, ιδεολογικών ακόμα και ηθικών συνθηκών, ούτως ώστε η θέληση και το πολιτικό πρόγραμμα του ισχυρού να γίνεται αποδεκτό ως κάτι φυσιολογικό, ως προϊόν «κοινής λογικής» και ορθολογιστικής επιλογής.

Η δήλωση Έρντογαν σε Τουρκοκύπριους δημοσιογράφους το καλοκαίρι του 2011 ότι η κοινότητα «χρειάζεται ένα κόμμα όπως το δικό μας», αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική στιγμή της – υπό δημιουργία – ηγεμονίας στα κατεχόμενα. Μάλιστα προεκτείνοντας αναλύσεις για την έννοια της ηγεμονίας, όπως του Αντόνιο Γκράμσι, φαίνεται ότι το ΑΚΡ επιθυμεί να οικοδομήσει και στην Κύπρο ένα «δικό του κόσμο» που θα μοιάζει με τον «κόσμο ολόκληρης της κοινωνίας». Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει να παρουσιάσει τη δική του βούληση, ως την συλλογική «εθνική βούληση» και διαμέσου της να διασφαλίσει την μακροημέρευση και την σταθερότητα του νέου πολιτικού καθεστώτος στα βόρεια εδάφη.

Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και η ιστορικής σημασίας ρήξη με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Από τη μια το ΑΚΡ παρεμβαίνει ακόμα και σε πολιτικά κόμματα με την προσδοκία να αναδείξει τους «νέους» τουρκοκυπριακούς παράγοντες που χρειάζεται για να αποσπάσει τη συναίνεση της κοινωνίας. Από την άλλη όμως, το προοδευτικό κομμάτι της Τουρκοκυπριακής κοινότητας συνεχίζει να προβάλλει αντιστάσεις. Το σύνθημα των κινητοποιήσεων του 2011, «αυτή η χώρα είναι δική μας, εμείς θα την διοικήσουμε», δείχνει ότι απέναντι στη συντηρητική ηγεμονία του ΑΚΡ, οι προοδευτικές τουρκοκυπριακές δυνάμεις επιδιώκουν να απαντήσουν με τη δική τους βούληση. Απέναντι στο σχέδιο μετασχηματισμού από το ΑΚΡ επιδιώκουν να αντιπαραβάλουν ένα άλλο, τουρκοκυπριακής προέλευσης πρόγραμμα αλλαγής. Έστω και αν φαίνεται ότι στο παρόν στάδιο οι τουρκοκυπριακές αντιπολιτευτικές δυνάμεις έχουν ηττηθεί μετά τις κινητοποιήσεις του 2011, αδιαμφισβήτητο παραμένει το εξής γεγονός: Οι προοδευτικές, δημοκρατικές δυνάμεις των Τουρκοκυπρίων έθεσαν επί τάπητος με ξεκάθαρο τρόπο την ανάγκη ποιοτικής αλλαγής των σχέσεων της κοινότητάς τους με την Τουρκία. Αυτή η επιτυχία αγγίζει καθοριστικά ολόκληρη την κυπριακή ιστορία και δε θα πρέπει να αφήσει αδιάφορη την Ελληνοκυπριακή κοινότητα.

 

Νίκος Μούδουρος

Δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες Καθημερινή και Χαραυγή στις 11.11.2012