Μια ήττα του Ερτογάν και ένα νέο πλαίσιο ρευστότητας στην Τουρκοκυπριακή Κοινότητα

Από το νέο τεύχος της Δέφτερης Ανάγνωσης

 

Τουρκοκυπριακές εκλογές: μια ήττα του Ερτογάν και ένα νέο πλαίσιο ρευστότητας με τρεις πρωταγωνιστές – Ρεπουμπλικανικό κόμμα, Σερντάρ, Έρογλου

Τελικά, όντως δεν του βγαίνουν οι τουρκοκυπριακές εκλογές του Ερτογάν. Και το 2010, φημολογείτο ότι ο κ. Ερτογάν και το κόμμα του είχαν προσπαθήσει να βοηθήσουν τον κ. Ταλάτ, αν και συνοδεύονταν από φήμες ότι υπόγεια στήριξε και τον Έρογλου. Αυτή τη φορά, η επένδυση του Ερτογάν ήταν πιο άμεση – από το 2011 είχε εμπλακεί σε μια αντιπαράθεση με τους τουρκοκύπριους, που οδήγησε σε κόντρα, όχι μόνο με τα συνδικάτα και την κουλτούρα της αριστεράς, αλλά και με τη δεξιά. Το τελευταίο διάστημα, η αντιπαράθεση εστιάστηκε στον έλεγχο του μέχρι πρόσφατα κυβερνώντος κόμματος εθνικής ενότητας. Οι διαμάχες στο συνέδριο, που οδήγησαν σε διάσπαση το κόμμα και τελικά σε εκλογές ήταν απλώς το κερασάκι στην τούρτα. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορεί να πει κάποιος ότι ένα ποσοστό άνω των 70% απέρριψε τον επεμβατισμό του Ερτογάν. Και αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες για σημαντικές διαρροές προς τα αριστερά από περιοχές με πληθυσμό από την Τουρκία, τότε υπάρχει και μια τάση κυπριοποιημένων εποίκων μεταναστών, που αντιδρά στις τούρκικες παρεμβάσεις.

Οι κερδισμένοι στην τουρκοκυπριακή κοινότητα είναι τρεις: η αριστερά γενικά και πιο ειδικά το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, ο Σερντάρ Ντεκτάς και ο Έρογλου.

Ο Αριστερός πόλος: ενισχυμένος και σε καθοριστικό ρόλο

Όσον αφορά στην αριστερά, αυξήθηκαν τόσο τα συνολικά της ποσοστά από τις προεδρικές - από το 43% του 2010 έφτασαν σχεδόν το 48-50% - όσο και τα ποσοστά των μεγάλων κομμάτων της: το Ρεπουλικανικό Κόμμα από το 26% το 2009 βρέθηκε στο 38%. Μπορεί να ανέμενε μεγαλύτερα ποσοστά, αλλά και αυτό το ποσοστό είναι σημαντικό ιστορικά – δείχνει μια τάση να σταθεροποιείται ως το μεγάλο κόμμα/πόλος στην αριστερά και να λειτουργεί ως εναλλακτική λύση στη διαχείριση των θεσμών. Το ότι η αριστερά ξεφεύγει επίσης από το ποσοστά του ενός τρίτου των ψήφων, που ήταν χαρακτηριστικό της περιόδου πριν το 2000, είναι επίσης αξιοσημείωτο. Το κόμμα  Κοινοτικής Απελευθέρωσης, το οποιο εχει μια δικη του αυτονομη ιστορια, φαίνεται ότι μένει για την παρούσα φάση σε δεύτερο ρόλο στην αριστερά. Πάντως το ότι είχε σχετική άνοδο – και άρα δεν διέρρευσαν ψήφοι του προς το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα δείχνει επίσης και την ύπαρξη μιας αριστεράς, η οποία δεν μπορεί να απορροφηθεί από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και ίσως σε αυτήν την διαφοροποίηση να οφείλεται και το ότι δεν εξασφάλισε τα ποσοστά που ήλπιζε. Ανάλογα μπορεί να πει κάποιος και για το κόμμα Ενωμένη Κύπρος που είχε μεν άνοδο, αλλά όχι όση πιθανώς ήλπιζε.

Ο Ταλάτ και η επαναδιεκδίκηση της προεδρίας

Ο Ταλάτ μπορεί να νιώθει κάπως πιο άνετα στους σχεδιασμούς για επαναδιεκδίκηση της ηγεσίας της κοινότητας το 2015. Βασική προϋπόθεση, όμως, παραμένει η στήριξη του από ένα συσπειρωμένο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, είτε θα επιλέξει να είναι κομματικός υποψήφιος, είτε ανεξάρτητος. Για αυτό, σε καμιά περίπτωση δε θα θέλει την εσωτερική αντιπαράθεση στο κόμμα, ιδιαίτερα σε ζητήματα, όπως η οικονομία και το Κυπριακό. Η διαρροή της συνομιλίας του με συνεργάτες του το 2009 από παρακολουθήσεις (μάλλον των μυστικών υπηρεσιών), που έγινε την προηγούμενη βδομάδα, έδειξε την αποδοχή του σε σκληρά μέτρα λιτότητας, καθώς και τη συναίνεση του σε ενδεχόμενο "μεγάλο συνασπισμό", δηλαδή τη συνεργασία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος με το Κόμμα Εθνικής Ενότητας. Αυτά τα στοιχεία, έστω και υπόγεια, έχουν τραυματίσει περαιτέρω την εικόνα του, ανάμεσα στην αριστερή πτέρυγα του Ρεπουπλικανικού Κόμματος και θα πρέπει να κάνει κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Πάντως, σε περίπτωση κορύφωσης νέων πρωτοβουλιών στο Κυπριακό, θα εμφανιστεί ως ο παράγοντας που μπορεί καλύτερα από τον Έρογλου να διαχειριστεί το δόγμα του "ένα βήμα μπροστά", δόγμα το οποίο αναμένεται να "ξαναζωντανέψει" κατά τη διάρκεια των επόμενων συνομιλιών.

Τελικά έπαιξε έξυπνο παιχνίδι ο Έρογλου

Στο χώρο της δεξιάς ο υποψήφιος του κ. Ερτογάν, ο κ. Κουτσιούκ είναι ξεκάθαρα ο μεγάλος χαμένος. Σε αυτό το πλαίσιο, οι φήμες για την ικανότητα του κ. Έρογλου να χειρίζεται τα παρασκήνια επιβεβαιώθηκε – όπως και ο Ρ. Ντεκτάς διέσπασε το κόμμα Εθνικής Ενότητας, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Έρογλου κατάφερε κάτι που φαινόταν πολύ δύσκολο με δεδομένη την δυναμική του Ερτογάν μέχρι πριν λίγους μήνες. Ουσιαστικά, ο κ.Έρογλου δεν κινήθηκε μόνο εσωκομματικά – διένυσε και μια σχετικά μεγάλη ιδεολογική απόσταση, από εκπρόσωπος του τουρκοκεντρικού εθνικισμού, σε εκφραστή - όπως εμφανίστηκε προεκλογικά - του κοσμικού κεμαλικού κυπροκεντρισμού των τουρκοκύπριων - έστω της δεξιάς. Με αυτή την του κίνηση, ο Έρογλου βγήκε από την απομόνωση στην οποία προσπαθούσε να τον σπρώξει ο Ερτογάν και κατάφερε τώρα να έχει το πάνω χέρι στον χώρο της τουρκοκυπριακής δεξιάς – ως πρόεδρος που εκλεγηκε από αυτήν, αλλά που ταυτόχρονα έχει πρόσβαση στο ποσοστό που έφυγε προς το Δημοκρατικό κόμμα. Και επιπλέον, ο κ. Έρογλου άνοιξε και την πόρτα συνεργασίας με την αριστερά – όπως έδειξε και με το διορισμό στελέχους του Ρεπουμπλικανικού κόμματος ως υπηρεσιακού πρωθυπουργού.

Και η επιστροφή του Σερντάρ

Ο άλλος κερδισμένος είναι ο Σ. Ντενκτάς, ο οποίος μετά από χρόνια καθηλωμένος σε ποσοστά,  κατάφερε να περάσει το 20% και να εμφανιστεί πια ως σοβαρός υποψήφιος για εναλλακτικό κόμμα της κεντροδεξιάς. Ουσιαστικά, όμως, επιβεβαίωσε ότι είναι όντως ο king maker της τουρκοκυπριακής πολιτικής σκηνής. Με αυτόν κυβέρνησε ο Ταλάτ, με αυτόν εκλέγηκε ο Έρογλου, και παρά την αντιπάθεια που τρέφει για την οικογένεια Ντεκτάς, ο Ερτογάν, είναι δύσκολο να μην στηρίζει την νέα κυβέρνηση. Ένας αποκλεισμός μπορεί απλώς να αυξήσει την δύναμη του.

Τα αποτελέσματα σε δυο άξονες: κυπροκεντρισμός και λύση

Αν δει κάποιος τα αποτελέσματα με βάση δυο βασικούς άξονες – τη λύση του κυπριακού και τη σχέση με την Τουρκία, τότε το σκηνικό είναι ενδιαφέρον:

1.            Υπάρχει μια σαφής άνοδος του κυπροκεντρισμού, που καλύπτει πια και την τουρκοκυπριακή δεξιά. Αυτή η τάση δεν είναι νέα – και εμπεριέχεται και στο σύνθημα των κινητοποιήσεων μετά το 2000 «αυτή η χώρα είναι δική μας». Διότι υπήρχε μεν μια διάθεση λύσης, αλλά υπήρχε και μια διεκδίκηση σεβασμού – και απέναντι στην Τουρκία, αλλά και απέναντι στους ελληνοκύπριους. Το ενδιαφέρον αυτήν την περίοδο είναι ότι η ανάπτυξη του κυπροκεντρισμού δεν είναι μόνο προϊόν μιας πολιτισμικής διαφοροποίησης - που κτίζει και στο «ευρωπαίοι» - «ανατολίτες» - αλλά και μιας βαθύτερης αντιπαράθεσης με την προσπάθεια του Ερτογάν να επιβληθεί και οικονομικά στην τ/κ κοινότητα.

2.            Όσον αφορά στη λύση του κυπριακού, η αναμενόμενη συμμετοχή του Ρεπουμπλικανικού κόμματος στην κυβέρνηση θα δώσει έμφαση στα στοιχεία των προηγούμενων διαπραγματεύσεων. Ο μεν κ. Έρογλου μπορεί να διαπραγματεύεται και από την οπτική του τουρκοκυπριακού εθνικισμού - όχι τούρκικου - αλλά έχοντας τις πιέσεις από την Τουρκία, θα πρέπει να διαπραγματευτεί και τα συμφέροντα της κοινότητάς του ανάμεσα σε δυο πόλους –  την Τουρκία και την Ευρώπη. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι μια νίκη των οπαδών του Ερτογάν θα έδινε περισσότερες πιθανότητες στην κίνηση προς λύση – αν υποθέσει κάποιος ότι ο τούρκος πρωθυπουργός έχει συμφέροντα να κάνει τέτοιες κινήσεις. Αυτό όμως μάλλον θα σήμαινε ότι ο Ερτογάν θα διαπραγματευόταν την τύχη της βόρειας Κύπρου μόνος του. Τώρα οι τουρκοκύπριοι θα διεκδικήσουν, επίσης, τα δικά τους συμφέροντα ως κοινότητα – και αυτό βέβαια θα γίνει και στο πλαίσιο των σχέσεων τους και των ιστορικών συζητήσεων-διαπραγματευσεων με τους ελληνοκύπριους, αλλά, και εδώ είναι ίσως μια σημαντική καινοτομία, και απέναντι στην τάση μερικών στην Άγκυρα να τους θεωρούν υποτελείς. Και αυτό, μπορεί να είναι και ευκαιρία για τις δυο κοινότητες, αλλά και οι ελληνοκύπριοι θα είναι δύσκολο πια να συντηρούν το μύθο ότι η βόρεια Κύπρος είναι απλώς προτεκτοράτο της Τουρκίας.

 

 

Δέφτερη Ανάγνωση, 31 Ιουλίου-6 Αυγούστου 2013