Ένας ηγέτης, ένα κόμμα, ένα κράτος

Το βήμα από το οποίο ο Έρντογαν κατέθεσε την τελευταία του ομιλία σε συνέδριο του ΑΚΡ ως ο ηγέτης του, «ντύθηκε» με ένα τεράστιο παγκόσμιο άτλαντα υπό το σύνθημα «Μεγάλο Έθνος, Μεγάλη Δύναμη. Στόχος το 2023». Καθόλου τυχαίοι οι συμβολισμοί. Πολλά θα μπορούσαν να γραφτούν για το 4^ο τακτικό συνέδριο του ΑΚΡ, όμως το σημαντικότερο που αφήνει πίσω του είναι το ότι ξεπέρασε τα όρια ενός συνηθισμένου κομματικού φόρουμ. Άγγιξε τα όρια «σύναξης» του νέου τουρκικού πολιτικού συστήματος.

Η πρώτη σημαντική διάσταση του συνεδρίου αφορά ακριβώς στην επιβεβαίωση της πολιτικής δύναμης που απέκτησε το κυβερνών κόμμα σε σημείο απόλυτης σχεδόν ταύτισης του με το «νέο» τουρκικό κράτος. Τα τρία χαρακτηριστικά του ιδεολογικού υπόβαθρου, τα οποία πιστοποιήθηκαν με την ομιλία Έρντογαν ήταν ο συντηρητισμός, το Ισλάμ και ο εθνικισμός. Συνεπώς είναι πλέον ξεκάθαρο ότι το ΑΚΡ ως ο κυρίαρχος της πολιτικής πραγματικότητας στην Τουρκία, έχει πετύχει να διευρυνθεί σε βαθμό που να μην αφήσει σχεδόν κανένα πολιτικό κενό για άλλες δυνάμεις της παραδοσιακής Δεξιάς.

Στο σημείο αυτό, ο στόχος για συνέχιση της διακυβέρνησης του ΑΚΡ μέχρι το 2023, περνά μέσα από τη διεύρυνση της κοινωνικής βάσης του πολιτικού Ισλάμ, αλλά και μέσα από την μονιμοποίηση της εξουσίας του στις κρατικές δομές. Το σύνθημα για μια μεγάλη Τουρκία μέχρι και το 2023, αποκτά ιδιαίτερη σημασία εάν ληφθεί υπόψη η όντως εκπληκτική ικανότητα του ΑΚΡ να ανανεώνει τους στόχους του με τρόπο που να αναπαράγει τη δική του εξουσία, αλλά και να κινητοποιεί τις τεράστιες συντηρητικές μάζες του πληθυσμού προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Εκείνο που διακρίνεται μέσα από το πρόγραμμα διακυβέρνησης του 2023, είναι να γιορταστούν τα 100 χρόνια ίδρυσης της «κεμαλικής» Τουρκίας, μέσα σε ένα εντελώς διαφορετικό ιδεολογικο-πολιτικό πλαίσιο: αυτό μιας νέας «συντηρητικής» Τουρκίας, τα βασικά χαρακτηριστικά της οποίας θα είναι η ενισχυμένη παρουσία των ισλαμικών αξιών, η συγκεντροποίηση της εκτελεστικής εξουσίας ως διευκόλυνση προς την «ελεύθερη αγορά» και η εξαγωγή αυτού του μοντέλου ως «πηγή έμπνευσης» για την ευρύτερη αραβο-μουσουλμανική γεωγραφία.

Η δεύτερη σημαντική διάσταση του συνεδρίου, προκύπτει μέσα από τις θρησκευτικών προσανατολισμών αναφορές του Έρντογαν στην ομιλία του. Το σουνιτικό ισλαμικό περιεχόμενο, η επίκληση όλων των εκφράσεων του ισλαμικού πολιτισμού της Ανατολίας στην ομιλία του Πρωθυπουργού, σε συνδυασμό με την κυρίαρχη του θέση στο πολιτικό σύστημα, πιστοποίησαν μια σημαντική εξέλιξη: Το κυβερνών κόμμα και ο ιδρυτής του, μπορούν πλέον να καθορίζουν τα όρια του πολιτικού Ισλάμ σύμφωνα με τα λεγόμενα κρατικά συμφέροντα. Υπό αυτή την έννοια, η πολιτική έκφραση της θρησκείας έτσι όπως το ΑΚΡ την εκφράζει έχει μετατραπεί σε μια «κρατική υπόθεση», σε ένα «κρατικό σχέδιο» κατά τα πρότυπα του κεμαλικού δόγματος των προηγούμενων δεκαετιών. Το περιεχόμενο του συνεδρίου, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια κορυφαία στιγμή στην πορεία ενσωμάτωσης του Ισλάμ στο σύγχρονο τουρκικό κράτος.

«Ο δρόμος μας είναι ο δρόμος του Σουλτάνου Άλπαρσλαν, του Γαζί Οσμάν, του Μεχμέτ του Πορθητή, του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή, του Σελίμ. Ο δρόμος μας είναι ο δρόμος του Μουσταφά Κεμάλ, του Μεντερές, του Οζάλ, του Έρμπακαν», είπε ο Έρντογαν δίνοντας με αυτό τον τρόπο το στίγμα της ριζικής αναθεώρησης της τουρκικής ιστοριογραφίας. Η τρίτη διάσταση λοιπόν του συνεδρίου, ήταν ακριβώς η συγκρότηση μιας νέας ανάγνωσης της τουρκικής ιστορίας και η μετατροπή της σε κυρίαρχη. Μια τουρκική ιστορία που θα περιορίζει πλέον την κεμαλική έκδοση αποκοπής της κοινωνίας από το οθωμανικό της παρελθόν και θα την ενώνει αναχρονιστικά με τις ισλαμικές πολιτιστικές της ρίζες.

Τέλος, ο ίδιος ο Έρντογαν ήταν μια άλλη καθοριστική διάσταση του συνεδρίου. Η ικανότητα του να ταυτίζεται με τις μάζες και να επιβάλλει το δικό του «παραμύθι» ως την αφήγηση της ιστορίας των θρησκευόμενων μαζών, αποτελεί ίσως το καθοριστικότερο στοιχείο της κυριαρχίας του κόμματος. Η προβολή του «μοναδικού ηγέτη» στο πρόσωπο του οποίου ταυτίζεται ολόκληρο το έθνος, μπορεί να αποτελεί μια επανάληψη του πατερναλισμού που επικρατεί στην Τουρκία, όμως αυτή τη στιγμή είναι το βήμα πάνω στο οποίο ο Έρντογαν θα επιδιώξει την εκλογή του στο ύπατο αξίωμα του κράτους το καλοκαίρι του 2014. Συνεπώς, το ιδεολογικό περίβλημα μέσα από το οποίο εμφανίστηκε ο Πρωθυπουργός, μπορεί να είναι και η πρώτη του προεκλογική προσπάθεια. Εκτός πολιτικών ή άλλων απροόπτων, η Τουρκία του ΑΚΡ, γίνεται Τουρκία του Έρντογαν.     

 

 

Νίκος Μούδουρος

       Δημοσίευση: Καθημερινή Κύπρου, Cyprus News (http://cyprusnews.eu/), 7.10.2012