Μερικές σημειώσεις για το συνέδριο του ΑΚΡ

Το 4^ο τακτικό συνέδριο του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) που έγινε στην Άγκυρα στις 30 Σεπτεμβρίου 2012, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά φόρουμ της τελευταίας 20ετίας. Αυτό προκύπτει από τη θέση του κόμματος στην Εθνοσυνέλευση και στην κυβέρνηση, θέση που σε συνδυασμό με τον εσωτερικό κανονισμό για περιορισμό της εκλογής στελεχών σε κρατικά και κομματικά αξιώματα για τρεις συνεχόμενες θητείες «αναγκάζει» το κυβερνών κόμμα να προχωρήσει σε τέτοιες αλλαγές που επηρεάζουν συνολικά το τουρκικό πολιτικό σύστημα.

 

Το συνέδριο του ΑΚΡ έχει επίσης την ιδιαιτερότητα ότι καθορίζει την ευρύτερη στρατηγική που θα ακολουθήσει το κόμμα για τα επόμενα τρία έτη, δηλαδή περίοδο τριών πολύ σημαντικών εκλογικών αναμετρήσεων. Τον Οκτώβριο του 2013 θα γίνουν οι εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης. Τον Αύγουστο του 2014 θα γίνουν οι προεδρικές εκλογές όπου ο Πρόεδρος του κράτους θα εκλεγεί για πρώτη φορά απευθείας από το λαό. Το καλοκαίρι του 2015 θα γίνουν οι γενικές (βουλευτικές) εκλογές. Μέσα από αυτό πλαίσιο, οι σημαντικότερες διαστάσεις του συνεδρίου, οι οποίες θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία της Τουρκίας ίσως για την επόμενη δεκαετία, έχουν ως εξής:

«Μεγάλο Έθνος, Μεγάλη Δύναμη. Στόχος 2023»

 Αυτό ήταν το κεντρικό σύνθημα του συνεδρίου. Αποτελεί μια συνειδητή πολιτική επιλογή που δίνει συνέχεια στο πρόγραμμα του ΑΚΡ με το οποίο κέρδισε τις εκλογές του 2011 με το συντριπτικό 49.9%. Το κυβερνών κόμμα έθεσε τις βάσεις για μονιμοποίηση της εξουσίας του σχεδόν σε όλους τους τομείς της Τουρκίας και τώρα προχωρά ουσιαστικά στη δημιουργία ενός νέου καθεστώτος. Αυτό το νέο καθεστώς σύμφωνα με το πρόγραμμα που έχει εγκριθεί, φαίνεται να φέρει όλα τα κεντρικά χαρακτηριστικά της τουρκικής Δεξιάς με υπογράμμιση στο Ισλάμ και τον εθνικισμό. Το ΑΚΡ έχει οικοδομήσει αυτή τη στιγμή την Τουρκία της «συντηρητικής πλειοψηφίας» και κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να μεταφέρει το πολιτικό Ισλάμ σε όλες τις δομές του κράτους.

Στον πολιτικό και θεσμικό τομέα, τα επόμενα βήματα επικεντρώνονται στην αλλαγή του Συντάγματος με τρόπο που να ισχυροποιείται η εκτελεστική εξουσία και να διασφαλίζεται η λεγόμενη ελεύθερη αγορά. Σε αυτό το σημείο θα επαναρχίσουν οι συζητήσεις για υιοθέτηση ενός άλλου πολιτεύματος μέσα από τη δημιουργία νέου Συντάγματος. Στόχος του ΑΚΡ είναι η υιοθέτηση προεδρικού συστήματος, ενώ αφήνει ανοιχτή την προοπτική για υιοθέτηση ημι-προεδρικού ή και ενός συστήματος που θα επιτρέπει την εκλογή Προέδρου που να διατηρεί την κομματική του ιδιότητα.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, το πρόγραμμα του ΑΚΡ μέχρι και το 2023, έχει ως στόχο την ανατροπή όλων των «κεμαλικών» δομών, έτσι όπως επικράτησαν μέσα από τα στρατιωτικά πραξικοπήματα. Οι μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζονται διευρύνουν τις ελευθερίες, αλλά προσανατολίζονται περισσότερο προς τον συντηρητικό-θρησκευόμενο πληθυσμό και πιο συγκεκριμένα στους σουνίτες Μουσουλμάνους.

Εξωτερική Πολιτική

Το συνέδριο ήταν χαρακτηριστικό των προσανατολισμών της «νέας» Τουρκίας. Έδωσε ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις με τον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο, τόσο στο επίπεδο των επίσημων προσκεκλημένων (δεν υπήρχε κανένας ηγέτης από χώρα της Ε.Ε), όσο και μέσα από την ομιλία του Πρωθυπουργού. Τα κυριότερα σημεία της ομιλίας παραπέμπουν στην συνέχιση της προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης της Τουρκίας και του ισλαμικού της χαρακτήρα ως τους δύο άξονες του «τουρκικού παραδείγματος – τουρκικής πηγής έμπνευσης» για την ευρύτερη Μέση Ανατολή, αλλά και περιοχές όπως τα Βαλκάνια και η Κεντρική Ασία. Με λίγα λογια, το συνέδριο επαναβεβαίωσε το στόχο να μετατραπεί η Τουρκία σε χώρα που να μπορεί να δημιουργεί και να επηρεάζει μια συγκεκριμένη τάξη πραγμάτων στην περιοχή, μέσα από την οικονομία και την προώθηση των πολιτισμικών της αξιών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην προσφώνηση των επίσημων προσκεκλημένων, εκείνος που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο χειροκρότημα από τα μέλη του κόμματος ήταν ο ηγέτης της ΧΑΜΑΣ, Χαλίντ Μασιάλ, ο οποίος στον χαιρετισμό του υπογράμμισε ότι ο Έρντογαν «δεν είναι μόνο ο ηγέτης της Τουρκίας, αλλά είναι ο ηγέτης του ισλαμικού κόσμου».

Το Κυπριακό δεν είχε καμιά απολύτως θέση στην ομιλία του Πρωθυπουργού Έρντογαν, η οποία διήρκησε δυόμιση ώρες. Η λέξη «Κύπρος» πέρασε από το κείμενο της ομιλίας του τρεις φορές: χαιρέτησε τον Ιρσέν Κιουτσιούκ ως «Πρωθυπουργό της Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου», ανέφερε ότι η κυβέρνηση «επιδίωξε περιεκτική λύση σε προβλήματα από την Κύπρο μέχρι το Αρμενικό» και τέλος ανέφερε ότι η κυβέρνηση «ακολούθησε επιθετική και προληπτική διπλωματία σε θέματα όπως της Κύπρου και του Καυκάσου».

Η προσωπικότητα Έρντογαν

Δεν θα ήταν υπερβολή να σημειωθεί ότι ολόκληρο το συνέδριο ήταν προσαρμοσμένο στην προσωπικότητα του Πρωθυπουργού, ο οποίος και επίσημα ανακηρύσσεται πλέον ως ο «μοναδικός ηγέτης». Ο Έρντογαν μέσα από την ομιλία του επιδίωξε να απευθυνθεί στα πιο συντηρητικά αισθήματα της πλειοψηφίας της κοινωνίας με πολλές ισλαμικές και εθνικιστικές παραπομπές. Επιδίωξε και κατάφερε για μια ακόμα φορά να ταυτιστεί με τις συντηρητικές μάζες της Τουρκίας και να προωθηθεί ως «ένας από εμάς». Για πολλούς η ομιλία του αποτέλεσε την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας για τις προεδρικές του 2014. Παρόλο που υπάρχει έστω και μειωμένη η πιθανότητα μη υποβολής υποψηφιότητας, εντούτοις όλα τα σενάρια που γίνονται στην Άγκυρα έχουν στο επίκεντρο τους την προοπτική προεδρίας Έρντογαν.

Στο επίκεντρο της στρατηγικής του βρίσκεται το ποσοστό 58% που πέτυχε το 2010 στο δημοψήφισμα για τις συνταγματικές αλλαγές. Για αυτό το λόγο προχωρεί και σε συνεργασία με το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης. Παράλληλα υπογραμμίζει το Ισλάμ και τον  εθνικισμό, ως μια ανανεωμένη ιδεολογική σύνθεση της τουρκικής δεξιάς, η οποία αποτελεί ούτως ή άλλως το πλειοψηφικό ρεύμα της κοινωνίας. Χαρακτηριστικά στην ομιλία του έκανε πάρα πολλές αναφορές στον Σελτζούκο ηγεμόνα Αλπαρσλάν με κεντρικό σημείο τη νίκη των στρατευμάτων του το 1071 επί των Βυζαντινών στο Μανζικέρτ, νίκη που στην ιστοριογραφία συμβολίζει την έναρξη του εκτουρισμού-εξισλαμισμού της Ανατολίας. Μάλιστα κήρυξε τη χιλιετία από την νίκη, δηλαδή το 2071 ως τον στόχο συνέχισης της εξουσίας του πολιτικού Ισλάμ από τη σημερινή νεολαία του ΑΚΡ.

Προς την κατεύθυνση ανάδειξης του Ερντογάν στην προεδρία της Τουρκίας, οδηγούν και οι εσωκομματικές αλλαγές. Φαίνεται ότι από τις αλλαγές στελεχών που έκανε στο κεντρικό πολιτικό-διοικητικό συμβούλιο και το πολιτικό γραφείο, ότι θα ακολουθήσει ανασχηματισμός του Υπουργικού Συμβουλίου με άτομα της δικής του εμπιστοσύνης. Στο σημείο αυτό στοχεύει στη συνέχιση της επιρροής του στο ΑΚΡ με την ενίσχυση των στελεχών του παραδοσιακού ισλαμικού Κινήματος Εθνικής Άποψης και την διεύρυνση των εξουσιών και αρμοδιοτήτων του Προέδρου του κράτους. Η ισχυρή προσωπικότητα του Ερντογάν και οι ήδη ισχυρές συνταγματικές αρμοδιότητες του Προέδρου, θα μετατρέψουν ντε-φάκτο το σύστημα της Τουρκίας σε ημιπροεδρικό, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα εκλογής Έρντογαν απευθείας από το λαό.

3 Οκτωβρίου 2012